Uzman Psikolog Uçkan uyardı: Çocuklarınıza gerçek ile sanal farkını öğretin

AŞIRI KULLANIM İLE BAĞIMLILIĞI BİRBİRİNDEN AYIRT ETMEK GEREK… Ebeveynlerin çocuklara “engel ve yasaklayıcı olmak” yerine, çocukların yaşlarına uygun bir şekilde internet kullanım alışkanlığı kazandırmalarının önemli bir sorumluluk olduğunu ifade eden Uçkan, aşırı kullanım ile bağımlılığı birbirinden ayırt etmek gerektiğini belirtti.

İNTERNET ERİŞİMİNDE 3 ÖNEMLİ KURAL VAR… İnternet erişiminin mutlaka anne ve baba eşliğinde sunulması gerektiğine dikkat çeken Uçkan, “Mutlaka en önemli 3 kural ve sanal ile kurgu (gerçek olmayan) arasındaki fark öğretilmelidir” dedi.

Çocukların şiddet içerikli bilgisayar oyunlardan olumsuz etkilendikleriyle ilgili tartışmalar devam ediyor. İnternet, telefon ve bilgisayar kullanımının çocuğun anne ve babası tarafından yaşa uygun olarak sunulmasının birinci koşul olduğunu vurgulayan Barış Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’nde görevli Uzman Psikolog İpek Uçkan, önemli olanın ebeveynlerin bu koşula uymaları olduğunu kaydetti.

Uçkan, ebeveynlerin aynı zamanda yaşa uygun sınırlarda (sıklık, süre vs) çerçevesinde aktivite, hobi ve akademik sorumluluklar için yardımcı olmalarının da çocuğun gelişim sürecinde önemli rol oynadığını ifade etti.

Şiddet içerikli oyunların, çocuğun ruhsal gelişimini (özellikle de yaş düzeyine uygun olmayan) olumsuz etkilediğinin bilindiğini anlatan Klinik Psikolog Uçkan, özellikle ergenlik öncesi ve ergenlik döneminde dikkat edilmesi gereken bu süreçte çocukların hem bir sistem içerisine ait olma ihtiyaçları ve isteklerinin yüksek olması, hem kendi ayrı biricik birey olarak duruşlarının şekillendiği en hassas ve kırılgan dönem olduğuna değindi.

“AŞIRI KULLANIM İLE BAĞIMLILIĞI BİRBİRİNDEN AYIRT ETMEK GEREK”

Uzman Psikolog İpek Uçkan, teknolojinin yaygınlaşmasıyla birlikte içinde bulunduğumuz pandemi sürecinde bireylerin bir miktar sosyal iletişimden ve yakın ilişkilerden yakınlaştırıcı olma yanılgısı ile uzaklaştırıcı bir işlev de gördüğünü anlattı.

Anne, babaların çocuklara “engel ve yasaklayıcı olmak” yerine, çocukların yaşlarına uygun bir şekilde internet kullanım alışkanlığı kazandırmalarının önemli bir sorumluluk olduğunu ifade eden Uçkan, aşırı kullanım ile bağımlılığı birbirinden ayırt etmek gerektiğini belirtti, aralarındaki farkı şöyle açıkladı:

“Aşırı kullanımda ebeveynlerin ortak bir dil ile tutarlı sınırlar koyarak, ne yapmayacağından çok yaşına uygun ne yapabileceğini sunmaları daha faydalı olacak, uygun bir şekilde çocuğun ihtiyaç, istek ve arzularının anlaşılması ve yönetilmesi ile aşırı kullanım sorunu aşılabilir.

Bağımlılık söz konusu olduğunda bu durum çok daha ayrıntılı ve uzman eşliğinde çalışılması gerekir. Bağımlılık kendini okul, sosyal ve ötekiyle ilişki/temastan kaçınmasında, ekran ile temas kuramadığında yoksunluk belirtileri göstererek kendini belli eder.”

“İNTERNET ERİŞİMİ MUTLAKA ANNE VE BABA EŞLİĞİNDE SUNULMALIDIR”

Uçkan, 0-3 yaş arası zeka gelişiminin en hızlı olduğu dönemde bebeğin daha çok pasif olduğunu belirterek, bu süreçte çocuğun karşılıklı ilişki içinde duygusal ve bilişsel beslenmeye gereksinimi olduğunu anlattı ve şunları söyledi:

“Ekran kullanımına 3-6 yaş ile birlikte geçilebilir, ancak tamamen kendine ait tabletin zamanı henüz değildir. 6. yaşta televizyon yine yaşına uygun sürelerde ve bir yetişkin eşliğinde izlenilmesi, 6-9 yaştan itibaren ise TV’ye ek olarak yalnız başına yaşına uygun olmak koşulu ile tablette oynayabilmesi, 9-12 yaş ile birlikte bir miktar daha telefonlardaki uygulamalara da fırsat verilebilir.”

“İNTERNET ERİŞİMİNDE 3 ÖNEMLİ KURAL VAR”

İnternet erişiminin mutlaka anne ve baba eşliğinde sunulması gerektiğine dikkat çeken Uçkan, “Mutlaka en önemli 3 kural ve sanal ile kurgu (gerçek olmayan) arasındaki fark öğretilmelidir” dedi.

Uçkan, bahsettiği önemli 3 kuralı şöyle açıkladı:

“Her yazılan bir başkasına yayılabilir. Yazdığını geri alamazsın (mahremiyet meselesi).  Gördüğün, okuduğun her şey doğru değildir.”

Tüm bunların 7-10 yaş arasında çocuk ile çalışılmasının sağlıklı gelişimi için çok önemli olduğuna dikkat çeken Uzman Psikolog Uçkan, 12 yaş ve üzerinin artık güvenli kullanımı öğrendiği yaşlar olduğunu, bu sürece kadar eğer henüz çocuk ile çalışılmamışsa ve riskli kullanım gözlemleniyorsa o zaman bir uzmana başvurarak gerekli sorunsalın anlaşılıp çalışılması gerekliliğine parmak bastı.

OTOKONTROL NASIL SAĞLANIR?

Uçkan, istikrarlı rehberliğin, etkili iletişimin ve doğru model olmanın önemine dikkat çekti.

Yasaklayıcı otoriter duruş yerine, açıklayıcı ve yaşına uygun sınırları sunmanın aslında bir ebeveyn sorumluluğu olduğunu ifade eden Uçkan, kapsayıcı ve dönüştürücü bir yaklaşımla açıklanması gerektiğine vurgu yaptı.

Uzman Psikolog Uçkan, çocuklara sıklıkla ne yapmayacaklarının söylendiğini ancak esas önemli olanın aslında yaş düzeylerine göre ne yapmalarının, nelerden hoşlandıklarının, önceliklerin nasıl belirleneceği ve yoğunlaşılacağının öğretilmesi ve hatırlatılması gerektiğine değindi.

Akademik sorumluluklar, hobileri, spor, müzik, tiyatro, drama gibi ilgi alanlarına dair çeşitli gruplara dahil olması ve bu gruplar ile etkinlikler içerisindeki çabalarının da fark edilip uygun geri bildirimlerle çocuğun motivasyonunun desteklenebileceğine ilişkin öneride bulunan Uçkan, kalan vakitlerde ise yaşına uygun oyunların sunulmasında bir sakınca olmayacağını belirtti.

UÇKAN’DAN EBEVEYNLERE OYUNLAR HAKKINDA TAVSİYELER

Ebeveynlere oyunlar hakkında tavsiyelerde bulunan Uzman Psikolog Uçkan, oyunun eğlenmek amacının dışına çıkıp uzun saatlerin tek bir alanda toplanması nedeniyle zarar verici bir eyleme dönüştüğünü açıkladı.

Uçkan, şu önerilerde bulundu:

“Eğer çocuğunuza bir telefon, tablet almayı düşünüyorsanız önce dijital/ sanal ortamın güvenli kullanım kurallarını öğrendiğinden emin olmalısınız. Bir süre ebeveyn eşliğinde yaşına uygun oyunlara imkan tanınmalı, akran çevresinin ilgi alanları daha iyi anlaşılmalı ve düzenli sohbetlerle çocuğun hangi oyunları oynamayı sevdiği, neden tercih ettiği, oynamak, kazanmak veya kaybetmek ona nasıl hissettiriyor, kaydettiği ve kazandığı durumları nasıl deneyimliyor, interaktif oyunlar oynuyorlar mı vb. sorular yöneltilmelidir. Ayrıca, sanal oyunların dışında sosyal ilişkileri nasıl, karşılaştığı zorluklarla nasıl baş ediyor, akran grubu içerisinde problemler nasıl ele alınıyor vb gibi konularda da sohbet etmek hem çocuğun sizin onu merak ettiğinizi, değer verdiğinizi hissettirecek hem de ebeveyn olarak onun içinde bulunduğu grupları, zaman harcadığı oyunlar hakkında bilgi sahibi olacaksınız. Baş etmekte zorlanılan durumda çocuk ve ergenlerle çalışan ruh sağlığı uzmanlarından danışmanlık ve destek alınmaktan kaçınılmamalıdır.”