GIYNIK ÖZEL
Türkiye, Aralık ayının ilk yarısında dış politika yanında ekonomide de büyük sorunlar yaratacak olan Doğu Akdeniz, Maraş, demokrasi konuları ile S-400 füze sistemleri konusunda sıkıntılı bir sürece giriyor. Siyasi çevrelere göre Türkiye hem Avrupa Birliği hem de Amerika Birleşik Devletleri’nin yaptırımlarıyla aynı anda karşılaşması gündemde. Yaptırımlar konusunda kritik tarihin 10-11 Aralık 2020 tarihleri olduğu bildirildi.
Söz konusu tarihteki Avrupa Birliği liderleri toplantısında Türkiye’ye Doğu Akdeniz ve buna sonradan eklenen kapalı Maraş krizleri nedeniyle yaptırım uygulanıp uygulanmayacağı karara bağlanacak. Aynı günlerde ABD’nin S-400’ler konusunda CAATSA yaptırımlarını uygulamaya koymasının yasa haline gelmesi ve Türkiye’nin sadece 5’nin uygulanacağı 12 farklı yaptırım modeliyle karşılaşması bekleniyor
Türkiye 2020’nin son ayında hem Avrupa Birliği’nin hem de Amerika Birleşik Devletleri’nin yaptırımlarıyla karşı karşıya kalabilir. Aralık ayının ilk yarısında dış politika yanında ekonomide de büyük sorunlar yaratacak olan Doğu Akdeniz, Maraş, demokrasi konuları ile S-400 füze sistemleri konusundaki yaklaşımlar karara bağlanacak.
Türkiye’nin 10-11 Aralık 2020 tarihlerinde Avrupa Birliği yanında Amerikan yaptırımlarıyla aynı anda karşılaşması gündemde.
Siyasi çevreler, bu tarihlerde Avrupa Birliği liderleri toplantısında Türkiye’ye Doğu Akdeniz krizi nedeniyle (buna Maraş krizi de eklendi) yaptırım uygulanıp uygulanmayacağı karara bağlayacağını hatırlatarak, aynı günlerde ABD’nin S-400’ler konusunda CAATSA yaptırımlarını kapsayan uygulamaların yasa haline gelmesinin beklendiğine işaret ediyor.
AB YAPTIRIM PAKETİ
AB liderler zirvesinde Türkiye’ye yönelik bir yaptırım paketinin onaylanma ihtimali epeydir konuşuluyordu. Brüksel’den sızan bilgiler, Fransa ile Rum-Yunan ikilisinin bastırdığı yaptırımların, Türkiye’nin denizde arama yapmasına yönelik olacağı, ana hatlarıyla enerji, bankacılık ve gemicilik sektörlerini hedef alabileceğini gösteriyor.
“TAM ÜYELİK ASKIYA ALINSIN”
Avrupa Parlamentosu’ndaki Türkiye raporu bugünlerde tüm bunlara eklendi. Avrupa Parlamentosu’nun yeni Türkiye raportörü Nacho Sanchez Amor’un hazırladığı Türkiye raporunun taslağı TC-AB ilişkilerini temelden değiştirecek unsurular içeriyor.
Ancak, AP Dışişleri Komisyonu’nun 10-11 Aralık haftasında taslak raporu ele alıp ilk düzenlemeyi yapması bekleniyor. Rapor son halini ise, Mart 2021’de AP Genel Kurulu’nda yapılacak tartışmalarda alacak.
Taslak rapordaki öneriler ise şöyle:
– Türkiye ile AB arasındaki “tam üyelik ilişkisinin askıya alınması” ve Türkiye ile ilişkiler için “tam üyelik dışında yeni ve başka bir model geliştirilmesi” önerisi;
– Hukukun üstünlüğü ve temel haklar konusunda gerileme yaşandığı saptaması; kurumsal reformların demokratik değerlerin “ters yönünde ilerlediği” yorumu;
– Türkiye’nin dış politikasının “çatışmacı dış politika” nitelemesi;
– Türkiye ile AB arasında uzun süredir bekleyen, Gümrük Birliği güncellemesinin de “insan hakları ve demokratikleşme alanında iyileşmeye bağlanması” talebi taslak raporda ilk dikkat çekenler.
Ancak şunu da not düşmek gerekiyor; Bu henüz bir taslak rapor; AP Dışişleri Komisyonu’nun 10-11 Aralık haftasında bunu ele alıp ilk düzenlemeyi yapması bekleniyor. Rapor nihai halini ise, Mart 2021’de AP Genel Kurulu’nda yapılacak tartışmalarla alacak.
WASHİNGTON’DAKİ GÜNDEM DE ZORLU
ABD Kongresi’nin 10-11 Aralık tarihleriden görüşüp karara bağlayacağı 2021 Ulusal Savunma Yetkilendirme yasasının içinde, Türkiye’ye S-400 alımı nedeniyle yaptırım uygulanmasını zorunlu kılan bir madde de var.
Söz konusu bütçe yasası, ABD Savunma Bakanlığı’nın 2021 yılı için planladığı yaklaşık 740 milyar dolarlık harcamanın ayrıntılarını içeriyor. Yasanın ABD Kongresi’nin iki kanadı, Temsilciler Meclisi ve Senato’dan da üçte ikilik bir çoğunlukla onaylanması bekleniyor.
Amerikan mevzuatına göre bu oranda bir çoğunlukla onaylanması halinde, yasanın ABD Başkanı tarafından veto edilmesinin önü kapanıyor.
Yasanın geçmesiyle birlikte, Türkiye’ye ilişkin maddenin uygulaması için de bir takvim işlemeye başlayacak. Türkiye’ye yaptırım maddesi, Pentagon bütçe yasasının yürürlüğe girmesinden itibaren 30 gün içinde CAATSA yaptırımlarının ABD Başkanı tarafından işletilmesini zorunlu kılıyor.
UYGULAMAYA KİM KOYACAK?
ABD’de Başkanlık koltuğu 20 Ocak’ta el değiştiriyor. Yasanın yürürlük tarihine göre, Türkiye’ye CAATSA yaptırımlarını Başkan Trump da uygulamaya koyabilir, Biden’a da kalabilir..
CAATSA yasası, uygulanacak 12 farklı yaptırım modeli sıralamakla birlikte, bu yaptırımlarda hangi beşinin seçileceğini ABD Başkanı’nın yetkisinde. TC Cumhurbaşkanı Erdoğan’la yakın ilişkisi bilinen Trump’ın CAATSA yasasından “en hafif beş yaptırımı seçme” ihtimalinin daha yüksek olduğu hesaplanıyor. Bu nedenle yasa uygulamaya girecekse Türkiye bunu Turmp’ın yapmasını istiyor.
Biden’ın Başkanlık dönemi ise AK Parti hükümeti açısından hala “soru işaretleriyle” dolu. Özellikle Biden’ın Dışişleri Bakanı olarak seçtiği Anthony Blinken’ın yakın dönemdeki Türkiye yorumları çok umut verici değil.
